Two In The Soup

The 25th hour (Spike Lee, 2002)

Ξαναπέτυχα χθες στην τηλεόραση την 25η ώρα του Spike Lee και επιβεβαίωσα την αρχική άποψή μου, ότι είναι δηλαδή από τις πιο ενδιαφέρουσες αμερικανικές ταινίες που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια. Είναι ένας καθρέφτης της νεουορκέζικης κοινωνίας στις αρχές της 3ης χιλιετίας, στη σκιά της 11ης Σεπτέμβρη, των οικονομικών σκανδάλων της κυβέρνησης Μπους, γεμάτος μελαγχολία, νοσταλγία, οργή, αλλά και πατριωτισμό, ελπίδα. Καταγράφει τις τελευταίες 24 ώρες ελεύθερης ζωής του Μόντι Μπρόγκαν, ο οποίος συνελήφθη για εμπόριο ναρκωτικών και έχει μία μέρα για να αποχαιρετίσει τους δύο καλύτερους φίλους του, τη γυναίκα του, τον πατέρα του, το σκύλο του, αλλά και να μάθει ποιος τον πρόδωσε. Όταν βγήκε η ταινία το σημείο όπου στάθηκαν οι περισσότερες παρουσιάσεις της ήταν το γεγονός ότι ο πρωταγωνιστής της ήταν λευκός. Βέβαια, δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο. Ήδη στο Καλοκαίρι του Σαμ, ο Spike Lee είχε εστιάσει σε μια ιταλική κοινότητα της Νέας Υόρκης. Η ματιά του μπορεί να μην έχει την ίδια οξύτητα που είχε στις πρώτες ταινίες του σχετικά με τα φυλετικά ζητήματα, αλλά στο μεταξύ και η ίδια η Αμερική έχει αλλάξει πολύ από την εποχή του Do the Right Thing.
Ωστόσο, δεν μπορεί να πει κανείς ότι τα φυλετικά/εθνοτικά ζητήματα έχουν λέιψει ποτέ από τις ταινίες του: και στο Καλοκαίρι του Σαμ αλλά και στην 25η ώρα έχουν κεντρική θέση, σε σημείο που μπορεί να πει κανείς ότι η 25η ώρα εντάσσεται σε μια σειρά ταινιών που ξεκινούν από τον Scorsese και τον Cimino για να φτάσουν ως τον James Gray. Η Αμερική ως χωνευτήρι λαών, είναι το ερώτημα και η προβληματική. Υπάρχουν 2-3 σκηνές στην ταινία που φέρουν τη μοναδική σφραγίδα του σκηνοθέτη της, και σηκώνουν όλο το βάρος της. Είναι η σκηνή του Eduard Norton στον καθρέφτη, που παραπέμπει τόσο στους μονολόγους του Ταξιτζή του Scorsese, όσο και στους μονολόγους των πρωταγωνιστών του Do the Right Thing, όπου οι ήρωες εκφράζουν ρατσιστικά στερεότυπα. Εδώ ο Norton βρίσκεται σε μια τουαλέτα και καθώς βρίσκεται μπροστά στη χαρακτηριστική επιγραφή Fuck you αρχίζει να βρίζει όλες τις φυλές, όλες τις επαγγελματικές ή κοινωνικές ομάδες της Νέας Υόρκης, για να καταλήξει στους φίλους του, τη γυναίκα του, την οικογένειά του, και τελικά να κοιτάξει τον ίδιο του τον εαυτό και να αρχίσει να τον οικτίρει για την αποτυχία του. Σε αυτή τη σκηνή θα λέγαμε ότι εκφράζεται περισσότερο το μήνυμα των παλαιότερων έργων του Spike Lee, της Αμερικής ως salad bowl, όπου δεν υπάρχει δυνατότητα συγχώνευσης ανάμεσα στις διάφορες ομάδες.

Όμως στην τελευταία ονειρική σκηνή, την 25η ώρα(;), η ματιά του αλλάζει. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα μήνυμα ενότητας, έστω και αν αυτό παρουσιάζεται μόνο ως δυνητικό, μέσα από την απαισιόδοξη φιγούρα του πατέρα και μέσα από το όνειρο του Μόντι. Κατά την 25η ώρα του, ο Μόντι ανακαλύπτει ότι υπάρχει εναλλακτική απέναντι στη σαπίλα, τη διαφθορά, την εύκολη επιτυχία. Υπάρχει ένα εναλλακτικό αμερικάνικο όνειρο και το βλέπει σαν ένα τράβελινγκ σε χαμογελαστά πρόσωπα διάφορων εθνοτήτων, την Αμερική ως melting pot, την Small-town America. Το όνειρο ταυτίζεται άλλωστε με την παλαιότατη αμερικάνικη προτροπή: "Go west, young man" και θα γίνεις ένας νέος άνθρωπος.

Ωστόσο, το όνειρο παραμένει στο επίπεδο του δυνητικού. Είναι σαφές ότι η Αμερική περνάει μια βαθύτατη κρίση, η οποία υποδεικνύεται άλλωστε από τα πλάνα του Spike Lee στο ground zero. Σε μια εποχή που τα τραύματα ήταν ακόμα νωπά, όπου η αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία έχει απαγορεύσει ουσιαστικά κάθε αναφορά στο τραυματικό συμβάν της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Spike Lee τολμάει να αναφερθεί στα γεγονότα και να τα συνδέσει με την κρίση που περνούν οι χαρακτήρες του. Χαρακτηριστική εξάλλου της παρακμής και της κρίσης είναι και η σκιά που πλανιέται πάνω από το μπαρ του πατέρα, που σέρβιρε ποτά σε πυροσβέστες. Έμμεσα, ο Spike Lee στηλιτεύει και τους πρόσφατους σκληρούς νόμους κατά των ναρκωτικών και κάνει ένα παραλληλισμό ανάμεσα στον πρωταγωνιστή που ετοιμάζεται να εκτίσει την ποινή του και τους κερδοσκόπους της Wall Street και τους υπεύθυνους για το σκάνδαλο της Enron που κυκλοφορούν ελεύθεροι.
"Go west young man, and grow up with the country" ήταν το ρητό του Horace Greely. Το νεοπατριωτικό μήνυμα του Spike Lee θα μπορούσε να είναι "go back west young man, and regrow with the country".

M.M.