Entre les Murs (Laurent Cantet, 2008)
Βασισμένο στο ομότιτλο ημιαυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του François Bégaudeau (το οποίο κυκλοφόρησε το 2006, ένα χρόνο δηλαδή μετά από τα γνωστά βίαια επεισόδια στα παρισινά προάστια), το Entre Les Murs (ελλ. τίτλος : Ανάμεσα στους Τοίχους) ενθουσίασε τον Sean Penn, πρόεδρο της επιτροπής του φεστιβάλ των Καννών το 2008, ο οποίος είχε εκφράσει την πρόθεσή του να « πολιτικοποιήσει » την φετινή διοργάνωση βραβεύοντας ένα φιλμ « με πλήρη επίγνωση του κόσμου που το περιβάλλει ».
Η κάμερα του Cantet δεν εγκαταλείπει ποτέ το κτίριο. Βρισκόμαστε στην κυριολεξία ανάμεσα στους τοίχους. Αν οι περισσότερες ταινίες του είδους στρέφονται στην παρουσίαση της οικογένειας ή σε άλλες δευτερεύουσες πλοκές προκειμένου να δώσουν πιο ολοκληρωμένα (;) πορτραίτα των χαρακτήρων τους και να διευκολύνουν την αφήγησή τους, τοποθετώντας την σε διαφορετικά περιβάλλοντα, εδώ το σχολείο παραμένει ο μόνος χώρος δράσης. Τόσο η κινηματογράφηση, όσο και οι ερμηνείες (από ερασιτέχνες ηθοποιούς), δίνουν έναν έντονα ρεαλιστικό τόνο στο φιλμ, φέρνοντάς το πολύ κοντά στο ντοκυμαντέρ. Σαν να καθόμαστε και εμείς σε κάποιο θρανίο, παρακολουθούμε τη διαλεκτική ανάμεσα στον καθηγητή και τους μαθητές, νιώθοντας ότι παρακολουθούμε μια παρτίδα τένις όπου κάθε χτύπημα, κάθε ανταπάντηση γίνεται ολοένα και πιο δυνατή, όπου ο καθένας προσπαθεί να έχει την τελευταία κουβέντα.
Κάποια στιγμή ο (διά)λογος γίνεται πιο επιθετικός, υβριστικός και ο François χάνει το μέτρο και προσβάλλει τους μαθητές. Αν στην αρχή καταλαβαίνουμε την αγωνία και την αμηχανία του καθηγητή μπροστά στο δύσκολο ρόλο του, η ταινία στη συνέχεια ασκεί μια καυστική κριτική στις αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος και των αδιεξόδων που οδηγεί συχνά τους ανθρώπους του, δείχνοντας για παράδειγμα τους καθηγητές να συζητάνε από τη μια στιγμή την εφαγμογή ένος περίεργου συστήματος τιμωρίας των μαθητών ανάλογο με αυτό των πόντων ποινής του διπλώματος οδήγησης και λίγα λεπτά αργότερα το « λεπτό » ζήτημα της αγοράς καφετιέρας, ή, πρός το τέλος της ταινίας, την άρνηση του καθηγητή να κατανοήσει τον προβληματισμό μιας κοπέλας η οποία δηλώνει ότι δεν έμαθε τίποτα απ’όλη την χρονιά... Άλλοτε κάνοντάς μας να δίνουμε δίκιο στον καθηγητή, άλλοτε ταυτίζοντάς μας με τους μαθητές, το Entre les Murs αποτελεί, αν όχι την πιο πρωτότυπη, την πιο αληθινή προσέγγιση της σχολικής κοινωνίας.
Σκηνοθετημένο από τον Γάλλο Laurent Cantet, δημιουργό ταινιών με έντονη κοινωνική και πολιτική ματιά όπως το L’Emploi du Temps (2001) ή το Vers le Sud (2005), το Entre les Murs μας παρουσιάζει μια χρονιά σε ένα σχολείο του 20ου διαμερίσματος της γαλλικής πρωτεύουσας. Τα βασικά σχήματα της ταινίας σίγουρα δεν μας είναι άγνωστα. Από το Zéro de Conduite του Jean Vigo (1933), στο Blackboard Jungle του Richard Brooks (1955), έως το Half Nelson του Ryan Fleck (2006), ο κινηματογράφος έχει αρκετές φορές αποπειραθεί να προσεγγίσει το μικρόκοσμο μιας σχολικής τάξης και να σχολιάσει το εκπαιδευτικό σύστημα και τις αδυναμίες του.
Ο δάσκαλος, ο οποίος βρίσκεται σε κάποιο από τα πολυεθνικά κομμάτια μιας μεγάλης πόλης, οι « δύσκολοι » μαθητές, οι ανεπαρκείς ή οι αφοσιωμένοι εκπαιδευτικοί, είναι φιγούρες που συναντούμε συχνά στις ταινίες αυτές, ειδικά κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο η κινηματογραφική γραφή του Cantet, καθώς και οι δυνατοί και ρεαλιστικοί διάλογοι του Bégaudeau (ο οποίος μάλιστα στην ταινία παίζει και τον ρόλο του καθηγητή, υποδυόμενος ουσιαστικά τον εαυτό του), καθιστούν το φιλμ αρκετά διαφορετικό.Η κάμερα του Cantet δεν εγκαταλείπει ποτέ το κτίριο. Βρισκόμαστε στην κυριολεξία ανάμεσα στους τοίχους. Αν οι περισσότερες ταινίες του είδους στρέφονται στην παρουσίαση της οικογένειας ή σε άλλες δευτερεύουσες πλοκές προκειμένου να δώσουν πιο ολοκληρωμένα (;) πορτραίτα των χαρακτήρων τους και να διευκολύνουν την αφήγησή τους, τοποθετώντας την σε διαφορετικά περιβάλλοντα, εδώ το σχολείο παραμένει ο μόνος χώρος δράσης. Τόσο η κινηματογράφηση, όσο και οι ερμηνείες (από ερασιτέχνες ηθοποιούς), δίνουν έναν έντονα ρεαλιστικό τόνο στο φιλμ, φέρνοντάς το πολύ κοντά στο ντοκυμαντέρ. Σαν να καθόμαστε και εμείς σε κάποιο θρανίο, παρακολουθούμε τη διαλεκτική ανάμεσα στον καθηγητή και τους μαθητές, νιώθοντας ότι παρακολουθούμε μια παρτίδα τένις όπου κάθε χτύπημα, κάθε ανταπάντηση γίνεται ολοένα και πιο δυνατή, όπου ο καθένας προσπαθεί να έχει την τελευταία κουβέντα.
Κάποια στιγμή ο (διά)λογος γίνεται πιο επιθετικός, υβριστικός και ο François χάνει το μέτρο και προσβάλλει τους μαθητές. Αν στην αρχή καταλαβαίνουμε την αγωνία και την αμηχανία του καθηγητή μπροστά στο δύσκολο ρόλο του, η ταινία στη συνέχεια ασκεί μια καυστική κριτική στις αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος και των αδιεξόδων που οδηγεί συχνά τους ανθρώπους του, δείχνοντας για παράδειγμα τους καθηγητές να συζητάνε από τη μια στιγμή την εφαγμογή ένος περίεργου συστήματος τιμωρίας των μαθητών ανάλογο με αυτό των πόντων ποινής του διπλώματος οδήγησης και λίγα λεπτά αργότερα το « λεπτό » ζήτημα της αγοράς καφετιέρας, ή, πρός το τέλος της ταινίας, την άρνηση του καθηγητή να κατανοήσει τον προβληματισμό μιας κοπέλας η οποία δηλώνει ότι δεν έμαθε τίποτα απ’όλη την χρονιά... Άλλοτε κάνοντάς μας να δίνουμε δίκιο στον καθηγητή, άλλοτε ταυτίζοντάς μας με τους μαθητές, το Entre les Murs αποτελεί, αν όχι την πιο πρωτότυπη, την πιο αληθινή προσέγγιση της σχολικής κοινωνίας.
A.T.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου