Δύο ταινίες δύο μεγάλων σκηνοθετών αναμετρώνται με κοινό θέμα τον θάνατο, το πριν και το μετά. Για κανέναν από τους δύο βέβαια δεν αποτελεί καινούριο θέμα. Και οι τέσσερις ταινίες του Μεξικανού Inarritu, αλλά και οι περισσότερες πρόσφατες ταινίες του Clint Eastwood (για να μην πούμε για τις παλαιότερες) περιστρέφονται γύρω από το θέμα του θανάτου. Ο καθένας πιστός στο είδος του, στις υπαρξιακές του αναζητήσεις, στον κινηματογράφο που υπηρετεί.
Hereafter (Clint Eastwood, 2010)
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι στο Hereafter ο Eastwood δανείζεται τη σεναριακή δομή των προηγούμενων ταινιών του Inarritu και του μέχρι πρότινος σεναριογράφου του Guillermo Arriaga, με τρεις παράλληλες ιστορίες που συνδέονται στο φινάλε. Η κάθε ιστορία περιλαμβάνει έναν διαφορετικό τρόπο σχέσης με το θάνατο. Ένας Αμερικάνος, πρώην μέντιουμ, που θέλει να σταματήσει να επικοινωνεί με τους νεκρούς και να ζήσει μια κανονική ζωή, μία Γαλλίδα τηλεπαρουσιάστρια που ζει μία μεταθανάτια εμπειρία χτυπημένη από το φονικό τσουνάμι, ένα Αγγλάκι που πενθεί για το δίδυμο αδερφό του. Η εξέλιξη της ταινίας είναι λίγο πολύ προβλέψιμη: ο κάθε χαρακτήρας αδυνατεί να αντιμετωπίσει μόνος του τα φαντάσματά του και η μόνη λύση μπορεί να προκύψει αν συναντηθούν οι δρόμοι τους. Η αφορμή για την "τυχαία" συνάντησή τους είναι τρία παράλληλα "readings": reading ενός βιβλίου του Ντίκενς, αγαπημένου συγγραφέα του πρωταγωνιστή, reading του βιβλίου της Γαλλίδας όπου πραγματεύεται τη μεταθανάτια εμπειρία, "reading" του μέντιουμ ή αλλιώς επικοινωνία με το νεκρό αδερφάκι.
H καλύτερη ταινία του Eastwood δεν είναι σε καμία περίπτωση. Όπως και το Changeling, πριν κάποια χρόνια, δεν είναι η ταινία που θα σου μείνει καρφωμένη στο μυαλό, είναι χαμηλών τόνων, αλλά χάρη στον δεξιοτεχνικό χειρισμό της (αναμενόμενης έστω) πλοκής προκαλεί τη συγκίνηση, με τρόπο που μόνο ένας από τους τελευταίους κλασικούς του Hollywood μπορεί να το κάνει. Δεν λείπουν τα κλισέ βέβαια, ιδίως όσον αφορά την απεικόνιση των Ευρωπαίων, αλλά είναι και αυτό χαρακτηριστικό του Hollywood. Όπως άλλωστε και η χρήση των εφέ στη σκηνή καταστροφής του τσουνάμι, που θα ζήλευε ακόμα και ο Spielberg. Η μεταφυσική επικοινωνία με τους νεκρούς δεν είναι το κύριο θέμα του Eastwood, αλλά η αφορμή για τις υπαρξιακές αναζητήσεις του. Πρώτα απ' όλα τον ενδιαφέρουν οι ζωντανοί, πώς συνεχίζουν να ζουν, πώς ξεπερνούν το θάνατο, πώς βρίσκουν παρηγοριά στους άλλους.
Όσο για την ταινία του Inarritu, Biutiful, κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για κλισέ. Αντίθετα με ό,τι δηλώνει ο ειρωνικός τίτλος, ο Inarritu κινηματογραφεί την πιο άσχημη Βαρκελώνη που έχουμε δει ποτέ σε ταινία, πολύ μακριά από τη στερεοτυπική (έως και ανύπαρκτη) εκδοχή της Ισπανίας που παρουσίασε πρόσφατα ο Woody Allen. Για πρώτη φορά χωρίς τον σεναριογράφο που τον συνόδευσε στις προηγούμενες ταινίες του, εγκαταλείπει τη σπονδυλωτή δομή και αφήνει τον πρωταγωνιστή του να σηκώσει μόνος το βάρος όλου του κόσμου. Καρκίνος σε τελικό στάδιο, δύο παιδιά στο έλεος μιας διπολικής μάνας, οικονομικοί μετανάστες από την Κίνα και την Αφρική που οδηγούνται από λάθος του στο θάνατο ή στη φυλακή, επικοινωνία με τους νεκρούς (και εδώ), παγκοσμιοποίηση, νεοφιλελευθερισμός, οικονομική κρίση, αδυσώπητοι εργολάβοι, ανεργία, διαφθορά, κόκκινα ούρα, μούχλα στο ταβάνι. Όλα Biutiful.
Και για να μην παρεξηγηθώ, η ταινία είναι πράγματι Biutiful: το κυνηγητό αστυνομίας-Αφρικανών στο αγνώριστο κέντρο της Βαρκελώνης, η μελαγχολία της σκηνής με τα δύο αδέρφια στο κλαμπ ή πολλές από τις οικογενειακές στιγμές είναι σπουδαία δείγματα σκηνοθεσίας. Πάνω απ' όλα βέβαια, τα εύσημα ανήκουν στον Javier Bardem, που βγαίνει αλώβητος από την όλη δοκιμασία, χαρίζοντας αυθεντικότητα στο εγχείρημα που ίσως χωρίς αυτόν να έμοιαζε περισσότερο με διανοητική κατασκευή.
Το συμπέρασμα στο οποίο θέλω να καταλήξω είναι ότι, αν στο ένα άκρο βρίσκεται το Hollywood, όπου όλα λύνονται και όλα ξεπερνιούνται, ο Inarritu βρίσκεται στο άλλο άκρο, εκεί όπου θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για φετιχοποίηση της μιζέριας. Αν στον Eastwood η δυστυχία και ο ανθρώπινος πόνος γίνονται αφορμή για μια υπαρξιακή αναζήτηση και μια συγκινητική ταινία, ο Inarritu φαίνεται να θέτει ως αντικείμενο αναζήτησης την ίδια τη δυστυχία, σαν να πρέπει να χωρέσει όλη την αθλιότητα του κόσμου σε μία ταινία. Ακόμα και το μοναδικό αισιόδοξο μήνυμα που μένει από το Biutiful, περί εμπιστοσύνης στους ανθρώπους και αλληλεγγύης, ο Μεξικανός σκηνοθέτης δεν μας αφήνει καν να το πιστέψουμε, αφήνοντάς το αιωρούμενο, ίσως για να μην θεωρηθεί ως happy end.
Biutiful (Alejandro González Inárritu, 2010)
Όσο για την ταινία του Inarritu, Biutiful, κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για κλισέ. Αντίθετα με ό,τι δηλώνει ο ειρωνικός τίτλος, ο Inarritu κινηματογραφεί την πιο άσχημη Βαρκελώνη που έχουμε δει ποτέ σε ταινία, πολύ μακριά από τη στερεοτυπική (έως και ανύπαρκτη) εκδοχή της Ισπανίας που παρουσίασε πρόσφατα ο Woody Allen. Για πρώτη φορά χωρίς τον σεναριογράφο που τον συνόδευσε στις προηγούμενες ταινίες του, εγκαταλείπει τη σπονδυλωτή δομή και αφήνει τον πρωταγωνιστή του να σηκώσει μόνος το βάρος όλου του κόσμου. Καρκίνος σε τελικό στάδιο, δύο παιδιά στο έλεος μιας διπολικής μάνας, οικονομικοί μετανάστες από την Κίνα και την Αφρική που οδηγούνται από λάθος του στο θάνατο ή στη φυλακή, επικοινωνία με τους νεκρούς (και εδώ), παγκοσμιοποίηση, νεοφιλελευθερισμός, οικονομική κρίση, αδυσώπητοι εργολάβοι, ανεργία, διαφθορά, κόκκινα ούρα, μούχλα στο ταβάνι. Όλα Biutiful.
Και για να μην παρεξηγηθώ, η ταινία είναι πράγματι Biutiful: το κυνηγητό αστυνομίας-Αφρικανών στο αγνώριστο κέντρο της Βαρκελώνης, η μελαγχολία της σκηνής με τα δύο αδέρφια στο κλαμπ ή πολλές από τις οικογενειακές στιγμές είναι σπουδαία δείγματα σκηνοθεσίας. Πάνω απ' όλα βέβαια, τα εύσημα ανήκουν στον Javier Bardem, που βγαίνει αλώβητος από την όλη δοκιμασία, χαρίζοντας αυθεντικότητα στο εγχείρημα που ίσως χωρίς αυτόν να έμοιαζε περισσότερο με διανοητική κατασκευή.
Το συμπέρασμα στο οποίο θέλω να καταλήξω είναι ότι, αν στο ένα άκρο βρίσκεται το Hollywood, όπου όλα λύνονται και όλα ξεπερνιούνται, ο Inarritu βρίσκεται στο άλλο άκρο, εκεί όπου θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για φετιχοποίηση της μιζέριας. Αν στον Eastwood η δυστυχία και ο ανθρώπινος πόνος γίνονται αφορμή για μια υπαρξιακή αναζήτηση και μια συγκινητική ταινία, ο Inarritu φαίνεται να θέτει ως αντικείμενο αναζήτησης την ίδια τη δυστυχία, σαν να πρέπει να χωρέσει όλη την αθλιότητα του κόσμου σε μία ταινία. Ακόμα και το μοναδικό αισιόδοξο μήνυμα που μένει από το Biutiful, περί εμπιστοσύνης στους ανθρώπους και αλληλεγγύης, ο Μεξικανός σκηνοθέτης δεν μας αφήνει καν να το πιστέψουμε, αφήνοντάς το αιωρούμενο, ίσως για να μην θεωρηθεί ως happy end.
M.M.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου