Ταινίες εν πλώ

Καθώς αυτή την περίοδο έχουμε δυστυχώς λίγο χρόνο για να ανεβάσουμε κάτι σε αυτό εδώ το blog, επαναδημοσιεύω ένα κείμενο το οποίο έγραψα φέτος για ένα περιοδικό.

Άλλοτε ηρωικά, άλλοτε δραματικά, άλλοτε πάλι περιπετειώδη και με έντονο το φανταστικό στοιχείο, πάντοτε όμως ρομαντικά και με ποικίλα κωμικοτραγικά απρόοπτα, τα ταξίδια με πλοίο έπλασαν σιγά-σιγά την δικιά τους κινηματογραφική μυθολογία, μεταφέροντας στις καμπίνες και τα καταστρώματά τους τα βιώματα, τα όνειρα και την φαντασία των θεατών. Επιλέξαμε εδώ κάποιες ταινίες των οποίων ολόκληρη η δράση ή τουλάχιστον κάποιο χαρακτηριστικό κομμάτι διαδραματίζεται σε πλοίο. Φυσικά η λίστα είναι δεν είναι εξαντλητική...

Τα ιστορικά ταξίδια περιπέτειας

Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο μεταφορικό μέσο και με τις αφηγηματικές του ρίζες στην Οδύσσεια του Ομήρου, το πλοίο στον κινηματογράφο συνδέθηκε καταρχάς άμεσα με την έννοια της περιπλάνησης. Κεντρικός χαρακτήρας ήταν συνήθως ένας « εξόριστος » και επαναστάτης ήρωας ο οποίος αναζητούσε στα θαλάσσια ταξίδια του τον δρόμο για την επιστροφή στην πατρίδα. Πέρα από τις γνωστές κινηματογραφικές μεταφορές των επικών περιπετειών του Οδυσσέα (1955) με τον Kirk Douglas ή του Ιάσονα και των Αργοναυτών (1965), ο αμερικάνικος κινηματογράφος λάτρεψε επίσης και τις πειρατικές ταινίες. Έτσι, αρκετά χρόνια πριν από την εμφάνιση του σύγχρονου πειρατή ροκ-σταρ Jack Sparrow (Johnny Depp) της τετραλογίας Οι πειρατές της Καραιβικής, στα κατάρτια των παράνομων αυτών πλοίων μεσουρανούσε ο Errol Flynn, με ταινίες όπως το Captain Blood (1935) ή το The Sea Hawk (1940) σε σκηνοθεσία του Michael Curtiz. Τέλος δεν θα μπορούσαμε μην αναφερθούμε σε κάποια κλασικά θέματα τα οποία μεταφέρθηκαν κατ’επανάληψη στη μεγάλη οθόνη: ξεχωρίζουμε τα χαρακτηριστικά 1492: Conquest of Paradise Ridley Scott (1992), το Μόμπυ Ντικ του 1956 σε σκηνοθεσία John Huston και με πρωταγωνιστή τον Gregory Peck και την Mutiny on the Bounty (1962) με τον Marlon Brando.

Ναυτικά ειδύλια

Ο ρομαντισμός που αποπνέει ένα ταξίδι στη θάλασσα φυσικό ήταν να επηρεάζει ακόμα και αυτούς τους ορκισμένους μοναχικούς ήρωες των ταινιών περιπέτειας, καθώς όχι σπάνια κατορθώνει να εξαλείψει τις όποιες συμβάσεις και κοινωνικές διαφορές, ενώνοντας τα πιο αταίριαστα, φαινομενικά, ζευγάρια. Στα καταστρώματα των πλοίων γεννήθηκαν λοιπόν ορισμένες από τις σπουδαιότερες ρομαντικές ιστορίες όπως αυτή του Love Affair (O πόνος της αγάπης, Leo McCarey, 1939) ή του Lady Eve (Η γυναίκα πειρασμός, Preston Sturges, 1941), ενώ στην μικρή οθόνη « σάλπαρε » επί δέκα χρόνια και το πασίγνωστο Love Boat.

Όσον αφορά τον ελληνικό κινηματογράφο, για τα μάτια του ναύτη Δημήτρη Παπαμιχαήλ η Αλίκη Βουγιουκλάκη μπαίνει κρυφά σε ένα αντιτορπιλικό στην Αλίκη στο Ναυτικό (1961), ακολουθώντας το παράδειγμα της Ξένιας Καλογεροπούλου στο 2000 ναύτες και ένα κορίτσι, το οποίο είχε γυριστεί ένα χρόνο πριν. Κατά τη δεκαετία του ’80 αρκετές από τις βιντεοταινίες, οι οποίες αποτελούσαν και το βασικό κομμάτι της εγχώριας παραγωγής, θα γυριστούν πάνω σε πλοία τα οποία ταξιδεύουν τους πρωταγωνιστές και τους καλοκαιρινούς τους έρωτες στα ελληνικά νησιά.

Το 1997 και μετά από πολυάριθμες κινηματογραφικές μεταφορές ο Αμερικανός σκηνοθέτης James Cameron θα σπάσει κάθε προηγούμενο ρεκόρ στα κινηματογραφικά ταμεία αφηγούμενος την γνωστή ιστορία του Τιτανικού μέσα από τον μεγάλο έρωτα ενός ζευγαριού το οποίο διασχίζει με το μοιραίο υπερωκεάνιο τον Ατλαντικό, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Σε ανάλογο κλίμα θα κινηθεί και το Poseidon, 2006, του Wolfgang Petersen, ριμέικ μιας παλιότερης ταινίας του 1972.

Υπερατλαντικά ταξίδια και μετανάστευση

Τα υπερατλαντικά ταξίδια με πλοίο απασχόλησαν ουκ ολίγες φορές τον κινηματογράφο. Ήδη το 1917 στον βουβό The Immigrant, ο Charlie Chaplin παρουσιάζει με τον μοναδικό κωμικοτραγικό του τρόπο την οδύσσεια την οποία βίωναν την εποχή εκείνη εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες με προορισμό την Αμερική, μέχρις ότου αντικρύσουν από την πλώρη το Άγαλμα της Ελευθερίας, εικόνα η οποία και σήμαινε το τέλος του θαλάσσιου ταξιδιού τους. Τη σκηνή αυτή θα αναπλάσουν στη συνέχεια πολλές άλλες ταινίες, όπως η γαλλική κωμωδία Ο χωροφύλακας στη Le gendarme à New York (1965) με τον Λουί ντε Φινές και τους συνάδελφούς του να αναστατώνουν ένα ολόκληρο υπερωκεάνιο. Τον Ατλαντικό θα διασχίσει και το Πλοίο της χαράς (1967) του Ορέστη Λάσκου, με επιβάτες τους Μίμη Φωτόπουλο, Γιάννη Γκιωνάκη και καπετάνιο τον Χρήστο Τσαγανέα. Τον ίδιο θαλάσσιο δρόμο, από την Ευρώπη δηλαδή προς την Αμερική, θα ακολουθήσουν το 2004 και οι Νύφες του Παντελή Βούλγαρη, μια από τις μεγαλύτερες ελληνικές παραγωγές των τελευταίων ετών. Δύο χρόνια αργότερα τα Χαμένα Όνειρα του Emanuele Crialese αφηγούνται την ιστορία της μετανάστευσης μιας οικογένειας Σικελών στη Νέα Υόρκη των αρχών του αιώνα.

Αγωνία και μυστήριο στη θάλασσα

Πολλές φορές τα ταξίδια αναψυχής και οι διακοπές στη μεγάλη οθόνη έχουν μια απροσδόκητη και αγωνιώδη τροπή... Ο Ηρακλής Πουαρό αναλαμβάνει να εξιχνιάσει έναν φόνο σε πολυτελές κρουαζιερόπλοιο στο Έγκλημα στο Νείλο (Death in Nile, 1978), ενώ οι ρομαντικές διακοπές της Sandra Bullock στα εξωτικά νησιά ανατρέπονται στο κάτω του μετρίου Speed 2: Cruise Control (1997).

Δουλεύοντας στα πλοία...

Εκτός από τα γνωστά και παραδοσιακά επαγγέλματα στο πλοίο, ο κινηματογράφος θα παρουσιάσει αρκετές φορές μια πολύ διαφορετική άποψη για τη ζωή εν πλώ. Εγκαταλελειμένος από τους μετανάστες γονείς του, ο ‘1900’ θα περάσει όλη του τη ζωή δουλεύοντας ως τρομπετίστας σε ένα πολυτελές υπερωκεάνιο, χωρίς ποτέ ωστόσο να πατήσει το πόδι του στη γη, στο συγκινητικό φιλμ Τhe legend of 1900 (1998) του Ιταλού Giuseppe Tornatore. Στην κωμωδία Ζιγκολό της συμφοράς (Out the Sea, 1997) οι Jack Lemon και Walter Matthau προσλαμβάνονται σαν έμπειροι χορευτές σε μια κρουαζιέρα στην Καραϊβική για πλούσιες και μοναχικές κυρίες. Ενώ στο πιο πρόσφατο Ροκ εν πλώ (The boat that rocked, 2009) οι βρετανοί ραδιοπειρατές της δεκαετίας του ’60 εκπέμπουν παράνομα στα ερτζιανά rock n’roll ρυθμούς από ένα πλοίο κάπου στη βόρεια θάλασσα.

Τέλος, καμία ταινία για ταξιδιωτικό μέσο δεν υπήρξε πιο ποιητική, από το τρυφερό και συνάμα πικρό Και το πλοίο φεύγει  (E la nave va) του Fellini, το οποίο γυρίστηκε  το 1983 εξ ολοκλήρου στα ιστορικά στούντιο της Cinecittà.

Α.Τ.