8/2/08




Είχαμε πρόσφατα την ευκαιρία να δούμε στο Centre Pompidou στο Παρίσι μια έκθεση αφιερωμένη στο έργο δύο κινηματογραφιστών, του Ισπανού Victor Erice και του Ιρανού Abbas Kiarostami. Αν και φαινομενικά οι δύο σκηνοθέτες απέχουν όσο και οι χώρες τους και η κουλτούρα τους, η έκθεση κατόρθωσε να μας πείσει για την παράλληλη πορεία τους. Είχαμε έτσι τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε το – μικρό σε έκταση, αλλά όχι και σε αξία – έργο του Ισπανού δημιουργού, γνωστού στην Ελλάδα κυρίως για το αριστούργημά του El Sur (Ο Νότος). Και επιβεβαιώσαμε ότι ο παραλληλισμός και η επικοινωνία του Ισπανού με έναν Ασιάτη σκηνοθέτη δεν ήταν τυχαία: ο Erice είναι πιθανότατα ο πιο ανατολικοευρωπαίος από τους δυτικοευρωπαίους σκηνοθέτες, ως εκπρόσωπος ενός κινηματογράφου του χρόνου, της μνήμης, της ιστορίας, της νοσταλγίας, και πάνω απ’ όλα της παιδικής ηλικίας.

Στο El Espiritu de la colmena (Το πνεύμα του μελισσιού), όπως αργότερα στο El sur, πρωταγωνιστεί ένα κοριτσάκι, η Άννα (η ίδια που λίγα χρόνια μετά θα πρωταγωνιστήσει και στην ταινία Cria Cuervos του έτερου μεγάλου Ισπανού, Carlos Saura). Αφορμή για την εκτύλιξη της πλοκής αποτελεί η κινηματογραφική εμπειρία της Άννα και της αδερφής της κατά την προβολή της ταινίας Frankenstein σε ένα ισπανικό χωριό του 1940. Η Άννα ακούει από την αδερφή της ότι το πνεύμα του Frankenstein είναι ζωντανό και ξεκινάει την αναζήτησή του. Το μόνο που θα ανακαλύψει τελικά είναι το φάντασμα του Ισπανικού Εμφυλίου, το οποίο θα σημαδέψει τη ζωή της, πιθανόν ανεπανόρθωτα(;).

Όπως και στο El Sur, ο Erice χρησιμοποιεί μεγάλης διάρκειας σταθερά πλάνα δίνοντας έμφαση στη σκοτεινή φωτογραφία, ιδίως μέσα στο σπίτι της οικογένειας, που χάρη στις κίτρινες λωρίδες φωτός που μπαίνουν από τα παράθυρα και τους αργούς ρυθμούς ζωής θυμίζουν πράγματι κυψέλη από μελίσσι. Ο κινηματογράφος και τα ίχνη που αφήνει στις παιδικές ψυχές είναι ένα θέμα που δεν θα πάψει να απασχολεί τον Erice: τόσο στο El Sur, όσο και στο πρόσφατο αυτοβιογραφικό ντοκυμαντέρ του, το La Morte Rouge, καταπιάνεται με το ίδιο θέμα. Αυτό που τελικά τον απασχολεί, είναι να εξερευνήσει, μέσα από την ευαίσθητη παιδική ψυχή, τα όρια μεταξύ της φαντασίας και της πραγματικότητας, της ιστορίας και της μνήμης, του βιώματος και του τραύματος, της ζωής και του θανάτου. Ίσως η απάντηση που δίνει ο ίδιος, τόσο στη συγκεκριμένη ταινία του, όσο και στο ευρύτερο έργο του, να είναι ο Χρόνος, ο Χρόνος ως όριο, ως αφετηρία ή τέρμα, ως νοσταλγία ή λήθη, ως θεραπεία ή ως βάρος. Γι΄ αυτό και θεωρώ ότι η μικρού μήκους ταινία του El Alumbramiento, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συλλογικής ταινίας Ten Minutes Older : The Trumpet, να είναι εκείνη που συνοψίζει καλύτερα το νόημα του έργου του (και την παραθέτω εδώ).

M.M.

Δεν υπάρχουν σχόλια: