Μου κίνησε λοιπόν το ενδιαφέρον να διαβάσω το μυθιστόρημα στο οποίο βασίστηκε το There will be blood, το Oil! του Upton Sinclair. Έχοντας διαβάσει παλαιότερα τη Ζούγκλα του ιδίου, ενός εκ των πλέον αριστερών αμερικάνων συγγραφέων, θεώρησα ότι η κριτική του καπιταλισμού και της αιματοβαμμένης πορείας του ανήκε ασφαλώς στον Sinclair, αλλά θέλησα να μάθω περισσότερα για το θέμα της σχέσης εκκλησίας-καπιταλισμού, καθώς και του συμβολισμούς της ταινίας. Τα συμπεράσματα από την ανάγνωση του βιβλίου ήταν πολύ ενδιαφέροντα, και καθώς δεν βρίσκω κάποια κριτική που να έχει επιχειρήσει την αντιπαραβολή των δύο έργων, αποφάσισα να γράψω εγώ.
Πρώτον, η οπτική γωνία του μυθιστορήματος είναι εντελώς διαφορετική: πρωταγωνιστής δεν είναι ο πατέρας, αλλά ο γιος. Παρακολουθούμε την πορεία ενηλικίωσης του Bunny Ross (τα ονόματα επίσης έχουν αλλάξει), ο οποίος αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην αγάπη του για τον πατέρα, την εκπαίδευση που του έχει προσφέρει κρατώντας τον από μικρό δίπλα του για να μάθει το επάγγελμα, την τάξη στην οποία ανήκει και στον ολοένα αυξανόμενο ιδεαλισμό του, την ευαισθησία του για την ανθρώπινη δυστυχία, την σταδιακή ανακάλυψη του σοσιαλισμού, του κομουνισμού και της πάλης των τάξεων. Ο πατέρας δεν είναι αντιπαθητική φιγούρα, πόσο μάλλον δεν είναι αδίστακτος, είναι ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας, που συχνά πέφτει θύμα των περιστάσεων, αφού το ιδιαίτερο καθεστώς που επιφύλασσε στους συνεργάτες του και στους υφιστάμενούς του καταρρέει μπροστά στην πίεση του ομίλου των πέντε μεγάλων πετρελαιοπαραγωγών που απειλούν να τον εξαφανίσουν. Τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για τα παιδιά του (ναι, έχει και μία κόρη), προσπαθεί να απαντά σε κάθε ερώτηση του αφελούς γιου του και να ικανοποιεί κάθε του επιθυμία (ακόμα και να αποφυλακίζει απεργούς, συνδικαλιστές, για χάρη του). Θα ήθελε να τον δει μια μέρα στη θέση του, αλλά νωρίς συνειδητοποιεί ότι ο ιδεαλισμός του θα σταθεί εμπόδιο.
Αυτός που θα εισάγει τον Bunny στον κομμουνισμό και στην πάλη των τάξεων είναι ο Paul, ο οποίος αντίθετα με την ταινία είναι ο πρωταγωνιστής από τα δύο αδέρφια. Εμπλέκεται αρχικά στις απεργίες, στην προσπάθεια δημιουργίας συνδικάτου, έπειτα πηγαίνει να πολεμήσει στη Ρωσία, όπου ανακαλύπτει την Σοβιετική Επανάσταση και τη συνωμοσία εναντίον της, και γυρίζει πίσω για να διαδώσει τα ιδανικά και τα διδάγματά της. Ο Eli αντίθετα έχει εντελώς δευτερεύοντα ρόλο, είναι απλώς ο αδερφός του Paul, που διαπρέπει μεν στο ρόλο του εκκλησιαστικού λειτουργού, αλλά χωρίς να έχει καμία σχέση με τον Bunny και τον πατέρα του και κυρίως χωρίς να είναι ο μεγαλοπρεπής προφήτης της ταινίας (να υποθέσουμε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον του σκηνοθέτη για τους προφήτες;-βλ. τον Τομ Κρουζ στο Magnolia). Επίσης, στο μυθιστόρημα υπάρχουν γυναίκες! Ο Anderson αφαίρεσε ουσιαστικά όλα τα γυναικεία πρόσωπα του μυθιστορήματος. Η αμφιταλάντευση του Bunny εκδηλώνεται και μέσα από την ερωτική του ζωή: από τη μία η διάσημη ηθοποιός του Χόλυγουντ Viola Tracy, από την άλλη η Εβραία σοσιαλίστρια συμφοιτήτριά του, και κάπου ανάμεσα η Ruth, αδερφή του Paul και του Eli, κομουνίστρια όπως και ο αδερφός της. Η επιλογή του εξαρτάται από ποια στάση ζωής θα ακολουθήσει, τον δρόμο του πατέρα του ή τον δρόμο του αγώνα για τον σοσιαλισμό.
Με λίγα λόγια, το μυθιστόρημα του Sinclair (όπως και η ζούγκλα) δεν έχει να κάνει με τη σχέση καπιταλισμού-εκκλησίας, που θα του έδινε μια καθαρά βεμπεριανή οπτική, αλλά με τους εργατικούς αγώνες και την καταστολή και αποσιώπησή τους από τους καπιταλιστικούς μηχανισμούς, το κράτος, την εκκλησία, τον τύπο, τον κινηματογράφο, το πανεπιστήμιο. Και κάπου εδώ νομίζω ευλόγως θα αναρωτηθείτε: η οικειοποίηση του μυθιστορήματος από τον Anderson και η παραφθορά του νοήματός του μειώνει την αξία της ταινίας; Σίγουρα όχι. Όμως την εντάσσει στη μακρά ιστορία των χολυγουντιανών διασκευών διάσημων ανατρεπτικών μυθιστορημάτων: τα Σταφύλια της Οργής του Steinbeck και το American Tragedy του Dreiser είναι τα γνωστότερα παραδείγματα βιβλίων που «λογοκρίθηκαν» από τις κινηματογραφικές διασκευές τους. Και αν τότε η «λογοκρισία» είχε κάποιο νόημα, το Χόλυγουντ τι έχει να φοβηθεί σήμερα από την ιστορία των εργατικών αγώνων; Την απάντηση τη δίνει ο ίδιος ο Paul Thomas Anderson: «η πολιτική δεν πουλάει».
Κλείνω με την τελευταία παράγραφο του βιβλίου, εξίσου επική με το τέλος της «Ζούγκλας», και ενδεικτική του ύφους του:
You can see those graves, with a picket fence about them, and no derrick for a hundred feet or more. Some day all those unlovely derricks will be gone, and so will the picket fence and the graves. There will be other girls with bare brown legs running over those hills, and they may grow up to be happier women, if men can find some way to chain the black and cruel demon which killed Ruth Watkins and her brother-yes, and Dad also: an evil Power which roams the earth, crippling the bodies of men and women, and luring the nations to destruction by visions of unearned wealth, and the opportunity to enslave and exploit labor.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου