Two In The Soup

Auf der Anderen Seite (Fatih Akin, 2007)

Όποτε αναφερόμαστε στον Fatih Akin, δεν παραλείπουμε να θυμίσουμε την καταγωγή του: ο τουρκο-γερμανός σκηνοθέτης που ζει στο Βερολίνο. Δεν είναι καθόλου περίεργο, αν αναλογιστεί κανείς πόσο κεντρικό ρόλο παίζει στο έργο του η σύγκρουση ή η συμφιλίωση μεταξύ των δύο πολιτισμικών του επιρροών. Η νέα του ταινία, Auf der anderen Seite (γιατί τους άρεσε περισσότερο το αγγλικό Η άκρη του ουρανού από το Από την άλλη πλευρά προσωπικά δεν το καταλαβαίνω, όταν μάλιστα ο γερμανικός τίτλος συνοψίζει και το νόημα της ταινίας), παραμένει και αυτή στην ίδια προβληματική, διερευνώντας τις συνοριακές γραμμές που χωρίζουν τους δύο πολιτισμούς αλλά και την αλληλοδιείσδυσή τους. Θα λέγαμε ότι ο κινηματογράφος του Fatih Akin είναι ένα διαρκές πέρασμα από τη μία άκρη του Βόσπορου στην άλλη, από την Ευρώπη στην Ασία και πίσω. Βέβαια, αν κρίνουμε από την ως τώρα πορεία του Akin, μάλλον το ταξίδι προς την Τουρκία υπερίσχυε: τόσο στο Im Juli, όσο και στο Gegen Die Wand ή το Crossing the Bridge, η έλξη, μοιραία ή ενσυνείδητη, καταστροφική ή λυτρωτική, είναι προς την Ανατολή. Στη νέα του ταινία τα πράγματα γίνονται κάπως πιο περίπλοκα∙ και τελικά, αν και το αποτέλεσμα δεν είναι όσο δυνατό ήταν το Gegen Die Wand, μάλλον θα έπρεπε να το χαρακτηρίσουμε ως πιο ώριμο, ως ένα επιπλέον βήμα.

Η πλοκή είναι χωρισμένη σε τρία μέρη, τον «θάνατο της Yeter», τον «θάνατο της Lotte», και τα όσα γίνονται «Από την άλλη πλευρά». Στο επίκεντρο της υπόθεσης, έξι χαρακτήρες, τέσσερις γυναίκες και δύο άνδρες, τρία διαφορετικά οικογενειακά πρότυπα, εκ των οποίων το καθένα εκπροσωπεί μια ξεχωριστή κοινωνική και εθνοτική προέλευση: ο Τούρκος μετανάστης πατέρας με τον Τουρκογερμανό γιο, επιτυχημένο καθηγητή Πανεπιστημίου∙ η Τουρκάλα μάνα, που δουλεύει στη Γερμανία ως πόρνη προκειμένου να εξασφαλίσει το μέλλον της κόρης της, φοιτήτριας στην Τουρκία, η οποία κατά βάση αγωνίζεται για τα πολιτικά δικαιώματα και διώκεται από την Αστυνομία∙ τέλος, η Γερμανίδα φιλελεύθερη μάνα με την ιδεαλίστρια κόρη της. Μεταξύ τους, υφαίνεται ένα πλέγμα σχέσεων, το οποίο ναι μεν θα οδηγήσει σε δύο θανάτους και σε δύο φυλακίσεις, αλλά και θα προσφέρει ένα νέο άνοιγμα, μια άλλη διάσταση και προοπτική. Η σοφία, η αρμονία, η συμφιλίωση που θα κατακτήσει ο πρωταγωνιστής στο τέλος της ταινίας, δεν μπορεί παρά να κατακτηθεί μέσα από συγκρούσεις, θυσία, πόνο.

Η περιπέτεια των έξι αυτών χαρακτήρων δίνει την ευκαιρία στον Fatih Akin να περιγράψει το σύμπαν στο οποίο ζει ο καθένας τους, καθώς και να παρουσιάσει τόσο τις γέφυρες όσο και τα αδιέξοδα που διέπουν τις μεταξύ τους σχέσεις, που σε ένα βαθμό όμως είναι και οι σχέσεις των δύο λαών, των δύο πολιτισμών. Έτσι στο φόντο της πλοκής παρελαύνουν όλα τα θέματα που απασχολούν τους δύο λαούς, πόσο μάλλον όσους βρίσκονται στο μεταίχμιο των δύο κόσμων: ο ισλαμισμός, η προοπτική της εισόδου της Τουρκίας στην Ευρώπη, η μετανάστευση και όλες οι πτυχές της, ο ρατσισμός, η Ευρώπη-φρούριο, η καταστολή στην Τουρκία, το κουρδικό ζήτημα. Αν και οι έξι χαρακτήρες διασχίζουν παράλληλες ή αντίστροφες διαδρομές, τελικά οι δρόμοι τους φαίνεται να συγκλίνουν. Το στοιχείο του παράλληλου, της σύμπτωσης και της σύγκλισης διαπερνά όλη την ταινία: ίσως δεν είναι δευτερεύουσας σημασίας το γεγονός ότι ο Fatih Akin, όπως κάπου διάβασα, συναντήθηκε κάποια στιγμή με τον Guillermo Arriaga (σεναριογράφο του Amores Perros, 21 Grams, Babel) και συζήτησαν για το σενάριο της ταινίας∙ η σύμπτωση, το παράλληλο, το τυχαίο, είναι το κυρίαρχο θέμα και στα σενάρια του Μεξικανού (μία άλλη αντίστοιχη περίπτωση είναι ο Ισπανός σκηνοθέτης Julio Medem). Επιπλέον, μέσα από τις επιλογές ηθοποιών όπως η Hanna Schygulla (εξαιρετική η σκηνή του πένθους) και ο Tuncel Kurtiz, ο Fatih Akin βρίσκει ευκαιρία να αποτίσει φόρο τιμής σε δύο από τις κυριότερες κινηματογραφικές του επιρροές, τον Fassbinder και τον Yilmaz Guney.

Λέγαμε λοιπόν ότι σε αυτήν την τελευταία ταινία τα πράγματα περιπλέκονται, και ο λόγος είναι ο εξής: οι διαδρομές Γερμανία-Τουρκία, Τουρκία-Γερμανία, τώρα προεκτείνονται λίγο παραπέρα∙ αν και οι περισσότερες διακόπτονται, είτε από τον θάνατο (σίγουρα ο πιο πετυχημένος παραλληλισμός είναι το ταξίδι της σωρού των δύο γυναικών), είτε από την φυλάκιση και το κλείσιμο των συνόρων, αλλά τελικά μια από τις διαδρομές, ίσως η κοινή τους συνισταμένη και μοίρα, θα βρει ένα σημείο φυγής, ένα άνοιγμα προς την άλλη πλευρά. Μετά από κάθε ταινία του Fatih Akin μου μένει ένα παράπονο: να δούμε κάποια στιγμή και τη δική μας ιστορία και ταυτότητα, φιλτραρισμένη από τον φακό κάποιου Έλληνα της διασποράς ή κάποιου μετανάστη που ζει στην Ελλάδα, στο δρόμο που χαράζει ο Τουρκογερμανός σκηνοθέτης.

Μ.Μ.

http://www.auf-der-anderen-seite.de/