Η άνοιξη του ρουμάνικου κινηματογράφου δεν είναι τυχαία. Πρώτα απ’ όλα, το κοινό που συνδέει τους τέσσερις σκηνοθέτες είναι ότι ενηλικιώθηκαν όλοι τους με την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ και του καθεστώτος του Τσαουσέσκου. Είχαν μπροστά τους ένα αχανές και ανεκμετάλλευτο πεδίο έμπνευσης, καθώς και τη δημιουργική δίψα για να το εκμεταλλευτούν. Αν και οι συγκυρίες και τα μεγέθη είναι εντελώς διαφορετικές, ίσως η πτώση του Τσαουσέσκου να λειτούργησε όπως το τέλος του φρανκισμού για τον ισπανικό κινηματογράφο ή η Άνοιξη της Πράγας για τους Τσέχους καλλιτέχνες: η τάση ενυπήρχε ήδη, αρκούσε ένα γεγονός για να την πυροδοτήσει.
Βέβαια, είναι και τα λεφτά στη μέση. Οι δυτικοευρωπαίοι διέβλεψαν εγκαίρως την άνθιση του ρουμάνικου κινηματογράφου, και ενεπλάκησαν στις παραγωγές. Η διαίσθησή τους δεν τους πρόδωσε: οι ρουμάνικες ταινίες παραμένουν για εβδομάδες στις ευρωπαϊκές αίθουσες, οργανώνονται φεστιβάλ προς τιμήν τους, ενώ στην ίδια τους τη χώρα παλεύουν για μια θέση σε κάποιο σινεμά, παλεύοντας ανάμεσα στα αμερικάνικα blockbusters. Αλλά και οι Ρουμάνοι αντίστοιχα έχουν κάνει άνοιγμα προς τη Δύση: όλο και περισσότερες αμερικάνικες και ευρωπαϊκές ταινίες γυρίζονται στη Ρουμανία.
Πριν το California Dreamin', o Nemescu είχε ήδη διακριθεί για το μεσαίου μήκους του Marilena de la P7. Η ιστορία ενός πιτσιρικά που ερωτεύεται μία νεαρή πόρνη της γειτονιάς του και για να την κερδίσει αποφασίζει να κλέψει το τρόλεϋ που οδηγεί ο πατέρας του. Το είδα σε ένα φεστιβάλ στο Παρίσι και πραγματικά εντυπωσιάστηκα. Ίσως γιατί δεν μένει στον ρεαλισμό - ή τον σουρεαλισμό - των άλλων ρουμάνικων ταινιών, αλλά εισχωρεί και στον χώρο της φαντασίας. Βέβαια, ο περίγυρος είναι ο ίδιος: οι συναντήσεις και οι συναναστροφές στους δρόμους της πρωτεύουσας, στις γειτονιές, στις ταράτσες, το μαύρο χιούμορ. Αλλά και ο εσωτερικός παιδικός κόσμος, τα όνειρα που έρχονται σε σύγκρουση με την καθημερινότητα. Για κάποιο λόγο μου έφερε στο μυαλό το Τρέξε, Λόλα, Τρέξε. Ίσως γιατί ήταν και εκείνο μία πρώτη αποκάλυψη για μένα, ίσως λόγω της κοκκινομάλλας πρωταγωνίστριας. Πάντως οι κινηματογραφικές του αρετές είναι ήδη αδιαμφισβήτητες.
Στο California Dreamin', έχει ωριμάσει πια ο καιρός για κάτι πολύ πιο φιλόδοξο. Αφορμή είναι η άφιξη σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Ρουμανίας ενός νατοϊκού τρένου που κατευθύνεται προς το Κόσοβο τον καιρό του πολέμου. Οι Αμερικανοί επιβάτες του εγκλωβίζονται στον βαλκάνιο παραλογισμό που η ίδια η αμερικάνικη πολιτική έχει θρέψει, ανάμεσα σε κρατικούς υπαλλήλους που μισούν τους Αμερικάνους και άλλους που ξαφνικά τους λατρεύουν, και προκύπτει μια αλληλουχία παράδοξων καταστάσεων και γεγονότων που θα ανατρέψουν την ήσυχη καθημερινότητα της πόλης. Τελικά η ταινία εκφράζει όπως και οι υπόλοιπες της γενιάς της τις σύνθετες σχέσεις μεταξύ Ρουμανίας και Δύσης, την αναζήτηση ταυτότητας της νέας γενιάς, ανάμεσα στην απόρριψη του κομουνιστικού παρελθόντος και του φιλοδυτικού παραληρήματος. Παράλληλα σατιρίζει τους σύγχρονους τύπους της ρουμάνικης κοινωνίας, φιλάργυρους, εθνικιστές, συνδικαλιστές, γραφειοκράτες, αφελείς, αιθεροβάμονες,. Φυσικά ξεχωρίζει ο χαρακτήρας του σταθμάρχη, που λέει χαρακτηριστικά στον Αμερικάνο επικεφαλής ότι τόσα χρόνια τους περίμενε για να σώσουν τη χώρα, και τώρα σκοπεύει να τους εκδικηθεί με το ίδιο νόμισμα: θα τους αφήσει να περιμένουν, αναγκάζοντάς τους να αναμειχθούν λίγες μέρες με τον τοπικό πληθυσμό και να ζήσουν μια νέα πολιτισμική εμπειρία. Ξεχωρίζει επίσης ο δήμαρχος, που οργανώνει κάθε τόσο γιορτή για την επέτειο ίδρυσης της πόλης. Τα κωμικοτραγικά συμβάντα κλιμακώνονται σταδιακά προς ένα τέλος με ιδιαίτερο βάρος, όπου οι Αμερικάνοι καταφέρνουν να φύγουν προκαλώντας τον εμφύλιο μεταξύ των κατοίκων, ένα σχόλιο για την πολιτική «βαλκανοποίησης» που ακολουθεί η υπερδύναμη. Το μόνο αρνητικό της ταινίας, η διάρκειά της. Ο πρόωρος θάνατος όμως του σκηνοθέτη τον απαλλάσσει από αυτό το ελάττωμα.
Τελικά, σε ένα βαθμό εξηγείται η έλλειψη ενδιαφέροντος για τις ταινίες αυτές στην ίδια τους τη χώρα: οι νέοι αυτοί σκηνοθέτες δεν παύουν να κριτικάρουν τα κλισέ της κοινωνίας τους. Η νέα γενιά, η αλλοτρίωση, τα προβλήματα και τα όνειρά της είναι τελικά πρωταγωνιστής αυτού του νέου ρουμάνικου κινηματογράφου. Φαντάζομαι ότι σιγά σιγά θα την κερδίσει και ως θεατή, με την ζωντάνια του και την αυθεντικότητά του.
Βλέπω τις τελευταίες μέρες μερικές από τις πρόσφατες ελληνικές κινηματογραφικές επιτυχίες και καταθλίβομαι (κάνω λάθος ή οι νέοι μας σκηνοθέτες επιδίδονται σε έναν διαγωνισμό cult ατάκας και cult ήρωα;). Τι μας λείπει; Το λεπτό χιούμορ, σίγουρα. Η εύστοχη κοινωνική κριτική, επίσης. Η αφαίρεση, η ελλειπτικότητα. Πάνω απ’ όλα, νομίζω, η έλλειψη προσποίησης.
Παραθέτω μια σκηνή από την προηγούμενη ταινία του, ενώ το τρέιλερ του California Dreamin υπάρχει εδώ.
Μ.Μ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου